|
Polski czytelnik opowiada nam o Wlastimil Hofman (1881-1970). Jest przykładem mieszanki etnicznej Cesarstwa Austro-Węgier przed I wojną światową. I jeden z popularniejszych malarzy w Polsce okresu międzywojennego i powojennego. Polski współpracownik pisze: „Przesyłam obraz namalowany około roku 1920. Może będzi ciekawy dla ciebie.Malarz nazywał się Wlastimil Hofman. Urodził się w Pradze w 1881 roku, imię miał czeskie, nazwisko niemieckie. Gdy miał 8 lat jego rodzice przenieśli się do Krakowa. Został Polakiem z wyboru.Ten obraz nosi nazwę „Kolędnicy”.Kolęda to zwyczaj ludowy kiedyś bardzo powszechny w Polsce. Nawet obecnie czasem spotykany na wsi. W okresie po Bożym Narodzeniu grupy osób chodziły od domu do domu i życzyły mieszkańcom wszystkiego najlepszego. Czasem byli przebrani w specjalne stroje, często śpiewali pieśni. W zamian otrzymywali podarunki – artykuły spożywcze, czasem pieniądze.Dzieci na obrazie mają na głowach jakieś chusty chroniące uszy. To sugeruje że jest duży mróz. Młodsze dzieci nie mają butów, tylko szmaty wypchane słomą. Chłopiec z instrumentem muzycznym nosi krótkie spodnie, nie ma skarpet. Także mała dziewczynka nie ma pończoch i jest z gołymi nogami. Wszystkie ubrania są stare i podarte. Nikt nie ma rękawic.Ten obraz jest dość dziwny. W Polsce nikt nie chodził z gołymi kolanami w zimie – ja o tym nie słyszałem. Klimat był zbyt surowy. (Pomijam bardzo dawne czasy w których widywano całkiem nagie i bose dzieci ślizgające się po lodzie na zamarzniętych stawach – o tym pisał ksiądz Kitowicz. Ale to było w XVIII wieku)Sądząc z realistycznych szczegółów malarz tego nie wymyślił. Być może w okresie po I wojnie światowej takie rzeczy się zdarzały. Może te dzieci straciły ojca na wojnie.” Hoffman był nadal aktywny, gdy naziści uderzyli i pozostawili niezatartą historię i artystyczny zapis, gdy uciekał przed nazistowskimi i sowieckimi uściskami, które miały zamiar zniszczyć polską inteligencję – w tym artystów .
Vlastimil urodził się jako Hofmann w Pradze jako syn Czecha Ferdynanda Hofmanna i Polaka Teofili Muzyk Terlecka (1881). Nie jesteśmy pewni, jakim językiem mówiono w domu. Był to przykład etnicznej mieszanki monarchii austro-węgierskiej, zwłaszcza w miastach przed I wojną światową. Wygląda na to, że rodzina była zamożna, ale nie mamy żadnych szczegółów na temat zawodu ani działalności gospodarczej ojca.
Rodzina Hofmanów Kraków (1889). Nie jesteśmy pewni dlaczego. To było polskie miasto, ale w tamtym czasie nadal było częścią Cesarstwa Austro-Węgierskiego. Był jeszcze młodym chłopcem. A ponieważ większość jego przyjaciół i kolegów ze szkoły była Polakami, zaczął myśleć o sobie jako o Polaku.
Vlastimil uczęszczał do szkoły św. Barbary, a następnie do gimnazjum Jana III Sobieskiego. Następnie studiował sztukę w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (1896). Jego głównym instruktorem sztuki był Jacek Malczewski.
Hofman wyjechał do Paryża, aby studiować malarstwo w École nationale supérieure des Beaux-Arts w Paryżu. Nie jesteśmy pewni, dlaczego wybrał Paryż. Było to oczywiście światowe centrum artystyczne, ale podejrzewamy, że dało mu też swobodę uprawiania polskich nacjonalistycznych tematów, które nie byłyby doceniane w austriackich szkołach cesarskich.
Po ukończeniu studiów w Polsce Hofman wrócił do Krakowa. Jego pierwsza wystawa odbyła się na wystawie sponsorowanej przez Towarzystwo Sztuka (1902). Sztuka to po polsku sztuka. Była to grupa artystów polskich z przełomu XIX i XX wieku (epoka fin-de-siècle) działająca na terenach zamieszkanych przez ludność polską w ramach imperiów austriackiego, niemieckiego i rosyjskiego. Było to towarzystwo artystyczne o podtekstach politycznych. Chcieli pokazać wagę i niepowtarzalność polskiej sztuki współczesnej, mimo że państwo polskie nie istniało. [Cavanaugh] Następnie wystawił w kosmoisipolitycznym świecie przed I wojną światową z epoki fin-de-siècle'u. Wystawiał w Monachium, Amsterdamie, Rzymie, Berlinie, Pradze, Wiedniu i Warszawie. Ważnym dla niego tematem były polskie Madonny wiejsko-chłopskie. Jego pierwszy został namalowany (1904). Zapoczątkował też serię obrazów znanych jako „Spowiedź”. To właśnie te obrazy przyciągnęły uwagę międzynarodowej społeczności artystycznej. Był pierwszym polskim artystą, który został członkiem Galerii Secesji Wiedeńskiej (1907). Które mówią coś o perspektywach polskich artystów w Cesarstwie Austro-Węgierskim. Utrzymywał kontakty ze swoim profesorem naftowym Jackiem Malczewskim. Gdy Malczewski został rektorem krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych (1912, Hofman zaczął tam nauczać. Wraz z wybuchem I wojny światowej (1914) Polska stała się polem bitwy. Hofman przeniósł się do Pragi, a następnie do Paryża.
Hofman był w Paryżu, gdy zakończyła się I wojna światowa, a Polska ogłosiła niepodległość. To właśnie w Paryżu poznał i poślubił swoją żonę i towarzyszkę życia Adę (1919). W tym czasie Hofman wybił tutaj rhe prtraut (ryc. 1). Polski współpracownik pisze: „Przesyłam obraz namalowany około roku 1920. Może będzi ciekawy dla ciebie.Malarz nazywał się Wlastimil Hofman. Urodził się w Pradze w 1881 roku, imię miał czeskie, nazwisko niemieckie. Gdy miał 8 lat jego rodzice przenieśli się do Krakowa. Został Polakiem z wyboru.Ten obraz nosi nazwę „Kolędnicy”.Kolęda to zwyczaj ludowy kiedyś bardzo powszechny w Polsce. Nawet obecnie czasem spotykany na wsi. W okresie po Bożym Narodzeniu grupy osób chodziły od domu do domu i życzyły mieszkańcom wszystkiego najlepszego. Czasem byli przebrani w specjalne stroje, często śpiewali pieśni. W zamian otrzymywali podarunki – artykuły spożywcze, czasem pieniądze.Dzieci na obrazie mają na głowach jakieś chusty chroniące uszy. To sugeruje że jest duży mróz. Młodsze dzieci nie mają butów, tylko szmaty wypchane słomą. Chłopiec z instrumentem muzycznym nosi krótkie spodnie, nie ma skarpet. Także mała dziewczynka nie ma pończoch i jest z gołymi nogami. Wszystkie ubrania są stare i podarte. Nikt nie ma rękawic.Ten obraz jest dość dziwny. W Polsce nikt nie chodził z gołymi kolanami w zimie – ja o tym nie słyszałem. Klimat był zbyt surowy. (Pomijam bardzo dawne czasy w których widywano całkiem nagie i bose dzieci ślizgające się po lodzie na zamarzniętych stawach – o tym pisał ksiądz Kitowicz. Ale to było w XVIII wieku)Sądząc z realistycznych szczegółów malarz tego nie wymyślił. Być może w okresie po I wojnie światowej takie rzeczy się zdarzały. Może te dzieci straciły ojca na wojnie." Wrócili do Krakowa (1921). Zamieszkali w willi przy ulicy Spadzistej, którą po jego śmierci przemianowano na Hofman. Malczewski przekonał go, by zmienił pisownię swojego nazwiska z czeskiego na spolonizowany Wlastimil. Malczewski zmarł w 1929 r. Był to najbardziej owocny okres w jego karierze artystycznej. Mógł malować bez obaw o cenzurę. Widać zarówno jego polski nacjonalizm, jak i katolicyzm. Lubił też malować dzieci i stanowią one znaczną część twórczości. jego bogaty dorobek.W tym czasie namalował jedno ze swoich popularnych dzieł, „Kolędnicy” (1920). Wskazał na niezliczone prace w okresie międzywojennym z mieszanką chłopów w różnym wieku i obrazami religijnymi --całe łoże polskiego nacjonalizmu.Wiele z tych prac przedstawiało dzieci.Obrazy Hofmana były pokazywane w widocznym miejscu w konkursie plastycznym na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1928, które odbyły się w Amsterdamie.
Większość Polaków w miarę zbliżania się II wojny światowej miała świadomość niebezpieczeństw stalinowskiego Związku Radzieckiego. Niewielu w pełni rozumiało niebezpieczeństwa nazistów i ich patologiczną nienawiść do Polaków i innych Słowian. Nawet polscy Żydzi nie do końca tego rozumieli. Niemiecka okupacja I wojny światowej była w większości słuszna. Nie było żadnego przeczucia, co miało nadejść. Hofman z jakiegoś powodu wydaje się być bardziej świadomy niebezpieczeństw niż większość Polaków. Większość zakładała, że znaczna armia polska poradzi sobie z Niemcami. Nie mogli iw ciągu 2 tygodni przy pomocy nowej taktyki Blitzkriegu i nowoczesnej broni w dużej mierze rozgromili Wojsko Polskie (wrzesień 1939). Sowieci zaatakowali ze wschodu. Jeszcze przed poważnymi akcjami przeciwko Żydom naziści zaczęli mordować Polaków, w tym artystów--Aktion AB . Sowieci zrobili to samo w swojej strefie wschodniej Polski. Hofman z jakiegoś powodu wydaje się być bardziej świadomy niebezpieczeństw niż większość Polaków. Kraków znajdował się w pobliżu granicy okupowanej przez nazistów Czechosłowacji i dlatego został szybko zajęty przez nazistów. Hofman uciekł na wschód przed nazistowskim najazdem. Pomagali mu uchodźcy czescy (m.in. przyszły prezydent Ludvík Svoboda), którzy mieli kontakty z Sowietami. On i Ada zdołali uciec zarówno Niemcom, jak i sowieckiemu aresztowaniu. Na Pomorzanach widział polskich żołnierzy przetrzymywanych przez Sowietów jako jeńców wojennych. Był w stanie nawiązać z nimi kontakt. Malował ich portrety na tekturze. I próbowała wysłać portrety do swoich rodzin. Mężczyźni ci zostali następnie deportowani do obozów na terenie Związku Radzieckiego. Dotyczyło to także oficerów wysłanych do Kozielska – wielu z nich zamordowało NKWD – Zbrodnia Katyńska . Sowieci rozpoczęli także deportację ludności cywilnej. Spotkał się ze Zdzisławem Peszkowskim, który pieniądze pułku powierzył Hofmanowi. Hofman ze swojej strony zdołał dołączyć do legionów czechosłowackich iz nimi podróżował przez Tarnopol, Istambuł, a następnie przez Brytyjczyków zajętą Palestynę i bezpieczeństwo. Pozostałą część wojny spędził w Palestynie, pracując tam z polskimi grupami. Po inwazji nazistów na Barbarossę (czerwiec 1941) zdesperowany Stalin chwilowo zmienił swoją politykę wobec Polaków. Polacy, których wykorzenił i deportował do Azji Środkowej, mieli krótką szansę na ucieczkę. Musieli to zrobić w dużej mierze pieszo. Dotyczyło to także deportowanych dzieci. Hofman opublikował tomik poezji - Przez ciemność do wolności.
Hofman musiał być świadomy sowieckiego barbarzyństwa w Polsce. Spędził trochę czasu w okupowanej przez Sowietów Polsce. I pracował z Polakami, którzy uciekli z niewoli sowieckiej po inwazji niemieckiej na Barbarossę (czerwiec 1941). Dotyczyło to zarówno jeńców wojennych, jak i polskich cywilów deportowanych do sowieckich obozów, w tym dzieci. Tak więc powrót do komunistycznej Polski po wojnie musiał być trudną decyzją. Hofman wrócił do Krakowa (czerwiec 1946). To było w epoce stalinowskiej. Ale nawet w tym brutalnym okresie komunistyczna Polska nie przypominała przerażającego okresu okupacji sowieckiej (1939-41). Dlaczego Stalin zmienił swoją politykę, nie jest do końca jasne. Uważamy, że związek z Brytyjczykami i Amerykanami mógł być czynnikiem, ale zaangażowane były inne czynniki. Ale Hofmanowi udało się wrócić do Polski i nie został aresztowany. Pomógł mu jego przyjaciel Jan Sztaudynger, a Ada przeprowadziła się do Szklarskiej Poręby w Sudetach (maj 1947. Wprowadzili się tam do domu, który nazwali „Wlastimilówka”. Podobno reputacja malarza nacjonalisty pomogła mu uniknąć gniewu władz Malował nawet obrazy religijne dla tutejszego kościoła (1953-63), w tym „Czterech Ewangelistów”, „Droga Różańcowa”, „Droga Krzyżowa”, „Adoracja Dzieciątka”. malował obrazy bez podtekstów religijnych, portrety miejscowej ludności. Malował sportowców - zwłaszcza piłkarzy. Był oddany drużynie Wisły Kraków. Robił też autoportrety. Po okresie stalinowskim stało się to bardziej akceptowalne. Rząd RP przyznał nagrodę Krzyż Orderu Odrodzenia Polski (1961. Zmarł Hofman (1970). Wraz z Adą pochowany jest na cmentarzu parafialnym w Szklarskiej Porębie obok kościoła Bożego Ciała prowadzonego przez Ojców Franciszkanów. Kościół ozdobiony jest obrazami oraz banery namalowane przez Hofmana. Jego obraz „Jezus Chrystus z Najświętszą Eucharystią znajduje się w głównym ołtarzu.
Cavanaugh, Jan. Out looking in: Early modern Polisha art, 1890–1918, (University of California Press: 2000).
Navigate the Boys' Historical Clothing Web Site:
[Return to the Main individual G-L artist alphabetical page]
[Return to the Main Polish artist page]
[Introduction] [Activities][Biographies][Chronology] [Clothing styles][Countries]
[Bibliographies][Contributions][FAQs][Glossaries][Images][Links][Registration][Tools]
[Boys' Clothing Home]
